Mając na uwadze, zbliżające się święta oraz fakt, iż w okresie przedświątecznym zwiększa się sprzedaż żywych karpi w punktach sprzedaży detalicznej Główny Lekarz Weterynarii zwraca szczególną uwagę na sposób transportu, sprzedaży oraz zabijania ryb.
W związku z tym, iż przepisy prawa, w tym przepisy o ochronie zwierząt, nie regulują szczegółowo sposobu postępowania z żywymi rybami będącymi przedmiotem sprzedaży detalicznej, w czasie ich transportu oraz uśmiercania, należy więc stosować ogólne zasady wynikające z ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz. U. z 2003 r. Nr 106, poz. 1002 ze zm.), zwanej dalej ustawą. w szczególności zastosowanie będą miały następujące przepisy ustawy:
- art. 1 ust 1 - stanowiący, iż zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą a człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę.
- art. 6 - stanowiący o zakazie nieuzasadnionego lub niehumanitarnego zabijania zwierząt oraz znęcania się nad zwierzętami,
- art. 24 - odsyłający w zakresie transportu zwierząt do rozporządzenia Rady 1/2005(WE) Nr 1/2005 z dnia 22 grudnia 2004 w sprawie ochrony zwierząt podczas transportu i związanych z tym działań oraz zmieniające dyrektywy 64/432/EWG i 93/119/WE oraz rozporządzenie (WE) nr 1255/97
- art. 33 ust. 1 i 1a oraz art. 34 ust. 4 - określające warunki dopuszczelności uśmiercania zwierząt oraz dokonywania uśmiercania zwierząt.
Na podstawie wspomnianych przepisów można sformułować zasady odnoszące się do sposobu postępowania z żywymi rybami będącymi przedmiotem sprzedaży detalicznej, w czasie ich transportu oraz uśmiercania.
Uśmiercanie ryb powinno odbywać się w sposób humanitarny polegający na zadawaniu minimum cierpienia fizycznego i psychicznego (art. 33 ust. 1a ustawy). W tym zakresie możliwe jest odpowiednie zastosowanie paragrafu 15 ust. 1 pkt 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004 r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt (Dz. U. Nr 205, poz. 2102). Przepis ten pozwala na uśmiercanie ryb używanych w procedurach doświadczalnych poprzez uderzenie w głowę powodujące utratę świadomości w połączeniu ze skrwawieniem lub zniszczeniem mózgu lub dekapitacje po uprzednim ogłuszeniu. Są to jedyne humanitarne metody uśmiercania ryb wskazane w przepisach powszechnie obowiązujących, które mogą mieć zastosowanie dla ryb uśmiercanych w punktach sprzedaży detalicznej.
Zabronione jest uśmiercanie zwierząt kręgowych, a więc również ryb, przy udziale dzieci lub w ich obecności (art. 34 ust. 4 pkt 2 ustawy). Jest to zakaz bezwględny, zagrożony sankcją karną z art. 35 ustawy. Jeśli chodzi o uśmiercanie karpia w punktach sprzedaży detalicznej, brak jest regulacji prawnych w tym zakresie. Jednakże mając na uwadze przepisy dotyczące humanitarnego traktowania i uśmiercania zwierząt, zaleca się aby miejsce uśmiercania ryb było wydzielone, np. za parawanem, przenośną ścianką lub innym elementem konstrukcji sklepu, tak aby uśmiercanie nie odbywało się przy udziale dzieci lub w ich obecności. Takie miejsce powinno także spełniać wszelkie wymogi weterynaryjno-sanitarne.
Jeżeli przewiduje się, iż po zabiciu karpia pracownik będzie przeprowadzał również jedo odgławianie lub patroszenie, konieczne jest, aby w miejscu wykonywania tch czynności znajdował się pojemnik na produkty uboczne oznaczony w zposób, który określa Rozporządzenie (WE) Nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 3 października 2002r. ustanawiającego przepisy sanitarne dotyczące produktów ubocznych pochodzenia zwierzącego nie przeznaczonych do spożycia przez ludzi (Dz. Urz. WE L 273 z 10.10.2002r.). Oznaczenie pojemnika powinno zawierać sformuowanie: "Nie do spożycia przez ludzi".
Zgodnie z art. 6 ust. 1 lit i rozporządzenia (WE) Nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i Rady, świeże produkty uboczne rybne pochodzące od podmiotów wytwarzających produkty rybne przeznaczone do spożycia przez ludzi, określone są jako surowiec kategorii 3. Części ryb pozyskane na skutek odgławiania lub patroszenia stanowią zatem surowiec kategorii 3, który zgodnie z ww. rozporządzeniem ma być gromadzony, przewożony, niezwłocznie identyfikowany oraz przetworzony zgodnie z art. 6 ust. 2 wspomnianego rozporządzenia.
Przepisy krajowe nie regulują zagadnienia dotyczącego kwalifikacji osób, uśmiercających ryby, zwłaszcza osób zabijających ryby usługowo w sklepach.
Jednakże, mając na uwadze wymagania dla osób trudniących się ubojem w rzeźniach, o których mówi Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 9 września 2004r. w sprawie kwalifikacji osób uprawnionych do zawodowego uboju oraz warunków i metod uboju i uśmiercania zwierząt, a także fakt, iż zabijanie karpi w sklepach w terminie przedświątecznym nie spełnia definicji uboju, Głowny Lekarz Weterynarii zaleca, aby uśmiercaniem karpi zajmowały się osoby, które spełniają następujące warunki:
- ukończyły 18 lat,
- posiadają wykształcenie co najmniej zasadnicze zawodowe.
Śnięcie ryb, w szczególności karpia, w basenach zlokalizowanych na terenie sieci handlu detalicznego, jest zazwyczaj spowodowane nieprzestrzeganiem warunków dobrostanu zwierząt,. Aby zmniejszyć straty karpia w tym specyficznym okresie, należy zapewnić zwierzętom właściwe warunki bytowania, a więc możliwość egzystencji zdognie z ich potrzebami gatunkowymi, a przede wszystkim dopasować wielkość basenu do ilości ryb a co za tym idzie napowietrzenia wody w basenie.
W razie sprzedaży żywych ryb, sposób ich pakowania musi uwzględniać dobrostan zwierząt oraz wykluczać narażanie ich na niepotrzebne cierpienie. W przypadku braku możliwości zapewnienia odpowiednich warunków związanych z transportem żywego karpia bezpośrednio po zakupie przez konsumenta finalnego, zalecane jest uśmiercanie zwierząt w miejscu ich zakupu z zachowaniem wyżej wymienionych zasad.
Odnośnie transportu ryb zastosowanie znajdują przepisy ogólne Rozporządzenia Rady 1/2005 w szczególności:
- art.3 (Ogólne warunki transportu zwierząt) - stanowiący iż, nie można przewozić zwierząt lub zlecać transportu zwierząt w sposób powodujący ich okaleczenie lub przyczyniający się do zadawania im cierpienia. Ponadto zapisy liter: a, c, e, f, g tego artykułu (lit g rozumiana jako odpowiednie zagęszczenie nie powodujące duszenia się ryb)
- punkt 1, rozdzialu 1, załącznika 1 - stanowiący, iż zwierzęta mogą być przewożone jedynie, jeżeli są zdolne do transportu, natomiast wszystkie zwierzęta muszą być transportowane w warunkach gwarantujących im brak zranień lub niepotrzebnego cierpienia - chociaż przepisy te nie regulują warunków transportu ryb w sposób szczegółowy,
- pkt. 1.1 lit. a -d, rozdziału II, załącznika I, w zakresie odpowiadającym transportowi ryb.
Ponadto warunki transportu ryb reguluje rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 lipca 2005r., w sprawie szczegółowych wymagań weterynaryjnych dla umieszczenia na rynku zwierząt i produktów akwakultury (Dz. U. Nr 138, poz. 1158) w szczególności paragraf 12 rozporządzenia: " Środki transportu przeznaczone do transportu zwierząt akwakultury przed załadunkiem powinny:
- być czyste i jeżeli jest to konieczne, odkażone przy użyciu dopuszczonych do obrotu produktów biobójczych;
- posiadać konstrukcję: zabezpieczającą przed wydostawaniem się wody w czasie transportu oraz pozwalającą, jeżeli to konieczne, na wymianę wody w miejscach jej wymiany."